مدیریت پسماندهای خطرناک لرستان در وضعیت قرمز

مجتبی ساکی :در کلیه کشور های توسعه یافته مدیریت اصولی پسماندها در اولویت های مهم زیست محیطی قرار گرفته است. وجود  قوانین بازدارنده، مشارکت عمومی، نظارت بر اجرای قوانین و مقررات و از همه مهمتر وجود تاسیسات و تجهیزات فنی و مهندسی در حوزه مدیریت پسماندهای خطرناک این اطمینان خاطر را فراهم می نماید که پسماندها به طور اصولی تحت مدیریت هستند و بهداشت و سلامتی عمومی تهدید نخواهد شد. هم اکنون در بسیاری از مناطق سر سبز اروپا با پراکنش جمعیتی بسیار فراگیر و گسترده و با حساسیت های بالای زیست محیطی ، با هدف مدیریت اصولی پسماندهای خطرناک نسبت به احداث مراکز دفن پسماند، زباله سوزهای استاندارد و مراکز بازیافت اقدام شده و بدین ترتیب با ارایه این خدمات کلیه پسماندهای خطرناک تولید شده به شکل کاملا سیستماتیک و پویا تحت کنترل قرار می گیرند.

این موضوع در کشور ما نیز مورد توجه قانون گذاران ، سیاست گذاران و دستگاه های اجرایی و نظارتی قرار گرفته است  به نحوی که بر اساس برنامه های کلان ملی اجرای مراکز مدیریت پسماندهای ویژه برای هر استان پیشبینی شده و لازم الاجرا می باشد.  خوشبختانه در طول سالهای گذشته مکانهای مناسب تحت مطالعه دقیق قرار گرفت و بر اساس ماده 12 از قانون مدیریت پسماندها با توجه به محدودیت دولت در سرمایه گذاری در این بخش و سیاست های برون سپاری تصدی گری های دولت به بخش خصوصی ، امکان ورود و سرمایه گذاری مراکز توانمند و با تجربه غیر دولتی در این حوزه فراهم آمده است.

وجود سالانه 100 هزار تن پسماند در لرستان

در این فرایند مدیریتی، بخش خصوصی می تواند کلیه برنامه ریزی های لازم را انجام دهد تا از این تهدید بالفعل یک فرصت تمام عیار ایجاد نماید. در استان لرستان حداقل حدود 100 هزار تن پسماند ویژه در سال توسط واحد های صنعتی ، خدماتی، شهری ، روستایی، درمانی و کشاورزی تولید می گردد. بر اساس شناختی که از پسماندهای خطرناک وجود دارد این گونه پسماندها شامل انواع مختلفی از مواد شیمیایی و بیو لوژیک خطرناک می باشد. بد نیست بدانیم که کلیه این پسماندها به دلیل فقدان مکان مناسب دفع پسماند در استان غالبا یا به شکل غیر اصولی در هوای آزاد سوزانده می شود و یا در طبیعت و منابع آب و خاک رها می گردد. هم اکنون هیچ یک از شهرک های صنعتی مستقر در استان دارای امکانات دفع پسماندهای ویژه نمی باشد.

پسماندهای ویژه شهری با سایر پسماندها مخلوط شده و کل پسماندهای عادی را به پسماندهای خطرناک تبدیل میکنند. در بسیاری از تجهیزات برقی و الکترونیکی مقادیر قابل ملاحظه ای عناصر سنگین مانند جیوه وجود دارد که اثرات بسیار شدید آنها بر سلامتی عمومی،  برای جامعه درمانی و پزشکی و دستگاه های نظارتی و حاکمیتی پوشیده نیست. بنابر این اهمیت موضوع از نظر بهداشت و امنیت غذایی استان ایجاب می نماید که ساماندهی  پسماندهای خطرناک استان به عنوان یک موضوع اولویت دار استانی مد نظر استاندار محترم و سایر مدیران کل استانی قرار گیرد و کوتاهی های گذشته به نحو مطلوبی جبران گردد.

در این بین نقش تشکل های مردمی و سازمانهای مردم نهاد را نمی توان نادیده گرفت . امروز مردم فهیم لرستان و کلیه تشکل های مردمی می دانند که بی تفاوتی و تساهل در این امر مهم می تواند بر رشد و توسعه استان و بر سلامت نسل امروز و نسلهای آتی ، تاثیرات فراگیری داشته باشد. در یک نگاه کلی می توان گفت، همانطور که  پرداختن به این موضوع بسیار مهم و ساماندهی وضعیت موجود با احداث مرکز مدیریت پسماندهای صنعتی و ویژه استان، می تواند فرصت های بسیاری را خلق نماید همچنانکه برخی از استانهای کشور در این رابطه بسیار موفق عمل کرده اند، بی تفاوتی و عملکرد منفی در این حوزه معادل آلودگی گسترده منابع آب و خاک آلودگی محصولات کشاورزی، شیوع بیماری های لاعلاج و تولد نسل های معیوب و بیمار خواهد بود. لذا نگارنده با اذعان به اهمیت مدیریت پسماندهای ویژه در استان پیشنهادات زیر را جهت تسریع در انجام برنامه های ساماندهی پسماندهای استان لرستان پیشنهاد می نماید.

تعیین روش و معیارهای دفن اصولی پسماندها

افزایش نظارت بر نحوه تولید ، انتقال و دفع پسماندهای خطرناک استان با شناسایی فعالیت های پر خطر به کمک سازمان های مردم نهاد (سمن های زیست محیطی) و اداره کل حفاظت محیط زیست استان لرستان و بهره گیری از پتانسیل های بی بدیل نیروهای مقاومت بسیج
تعیین ابعاد  کمی نیاز مندی ها و خدمات مورد نیاز در این بخش از جمله مساحت مورد نیاز احداث لندفیل و یا ظرفیت تجهیزات پسماند سوزی و ...
تعیین روش ها و معیار های دفع و دفن اصولی پسماندها متناسب با نوع پسماندها ، با استفاده از استاندارد های منتشر شده توسط سازمان ملی استاندارد و سازمان حفاظت محیط زیست و مراکز دانشگاهی استانی

تعیین ابعاد مکانی اجرای پروژه از نظر موقعیت و محل اجرای پروژه ، که بدون تردید و در صورت رعایت الزامات زیست محیطی و نظارت دستگاه های اجرایی و نظارتی بهترین و پایدار ترین فرصت های شغلی را برای مناطق واجد شرایط ایجاد نماید.  
تعیین ابعاد زمانی برای اجرای این پروژه بزرگ استانی با هدف ساماندهی سریع استان و رفع تهدید های موجود در یک بازه زمانی معین که از طولانی شدن و فرسایشی شدن اجرای پروژه جلوگیری نماید

ضرورت تامین اعتبارات لازم از جانب استانداری
تامین اعتبارات لازم برای اجرای پروژه از طرف استانداری استان و یا ترغیب بخش خصوصی در مشارکت بر اجرای پروژه و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی
تعیین ابعاد نظارتی پروژه با توجه به خطرات بالقوه و ماهیتی این گونه خدمات با تعیین نقش سمن ها و تشکل های زیست محیطی در امور نظارتی هم راستا با نظارت عالیه اداره کل حفاظت محیط زیست استان

46