الزامات برگزاری کنکور سالم و عاری از تقلب: راهی به‌سوی عدالت آموزشی
به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران[1]»؛ کنکور سراسری ایران به‌عنوان مهم‌ترین آزمون علمی برای ورود به دانشگاه، همواره کانون توجه داوطلبان، خانواده‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی بوده است. از آن‌جایی که نتیجه این آزمون در سرنوشت تحصیلی و حتی شغلی افراد نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، ضرورت برگزاری سالم، امن و عاری از تقلب در آن بیش از پیش احساس می‌شود. متأسفانه در سال‌های اخیر، با پیشرفت فناوری و پیچیده‌تر شدن روش‌های تقلب، سلامت این آزمون در مقاطعی زیر سوال رفته و اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده است. در این نوشتار، به الزامات کلیدی برای برگزاری یک کنکور سالم و شفاف خواهیم پرداخت.
۱. سیاست‌گذاری شفاف و نظارت‌پذیر
اولین گام در مسیر برگزاری کنکور سالم، وجود یک نظام سیاست‌گذاری شفاف و قابل رصد است. نهادهایی نظیر سازمان سنجش آموزش کشور، شورای سنجش و پذیرش و وزارت علوم باید فرآیندهای برگزاری آزمون، طراحی سوالات، انتخاب حوزه‌ها و استخدام مراقبین را به‌صورت مستند و قابل بررسی در اختیار افکار عمومی و نهادهای نظارتی قرار دهند. شفافیت، بهترین سپر در برابر فساد و تبانی است.
۲. طراحی سوالات استاندارد و محرمانه
مرحله طراحی سوالات از مهم‌ترین نقاط ضعف ممکن در سیستم برگزاری کنکور است. افشای سوالات پیش از آزمون یا فروش آن‌ها باعث بی‌عدالتی مطلق می‌شود. بنابراین لازم است:
از طراحان قابل اعتماد و متعهد استفاده شود.
فرآیند طراحی، چاپ، بسته‌بندی و انتقال سوالات به حوزه‌ها کاملاً رمزگذاری‌شده، محرمانه و نظارت‌پذیر باشد.
مدت‌زمان در اختیار داشتن سوال پیش از برگزاری آزمون به حداقل ممکن برسد.
طراحان سوالات تا زمان برگزاری آزمون در شرایط قرنطینه کامل باشند.
۳. استفاده از فناوری‌های ضدتقلب
در عصر فناوری، نباید از ابزارهای دیجیتال تنها برای طراحی آزمون استفاده کرد، بلکه باید از آن‌ها برای پیشگیری و کشف تقلب نیز بهره برد. از جمله فناوری‌هایی که می‌توان در این حوزه به‌کار گرفت:
سنجش‌گرهای فرکانس رادیویی برای کشف ابزارهای بلوتوث یا وایرلس در حوزه‌ها
دوربین‌های مداربسته در کلاس‌ها برای ثبت رفتار داوطلبان
سیستم‌های تشخیص چهره برای راستی‌آزمایی هویت فرد حاضر در آزمون
استفاده از نرم‌افزارهای هوشمند ضد تقلب برای آزمون‌های الکترونیکی یا ثبت شک در رفتارهای مشکوک
۴. آموزش دقیق و گزینش مراقبین
مراقبین حوزه‌های امتحانی نقش چشم و گوش سیستم برگزاری آزمون را ایفا می‌کنند. در سال‌های گذشته، تخلفات متعددی از سوی برخی مراقبین گزارش شده که نشان می‌دهد گزینش و آموزش آن‌ها باید بسیار دقیق‌تر باشد. ضروری است:
مراقبین از بین فرهنگیان متعهد و با سابقه انتخاب شوند.
دوره‌های آموزشی ویژه برای شناسایی علائم تقلب، مدیریت بحران و تعامل با داوطلبان بگذرانند.
از حضور افرادی که سابقه همکاری با موسسات کنکوری دارند جلوگیری شود.
۵. محدودیت‌های دقیق در ورود ابزارهای الکترونیکی
بخش قابل توجهی از تقلب‌های کنکور در سال‌های اخیر با استفاده از ابزارهای الکترونیکی صورت گرفته است؛ نظیر هندزفری‌های مخفی، ساعت‌های هوشمند، دوربین‌های مینیاتوری و... . برای جلوگیری از این موارد:
باید ورود هرگونه ابزار الکترونیکی ممنوع و بازرسی بدنی کامل انجام شود.
استفاده از فلزیاب دستی و درگاه‌های کنترل الکترونیکی در ورودی حوزه‌ها الزامی گردد.
لباس ویژه یک‌دست برای داوطلبان در نظر گرفته شود تا امکان پنهان کردن ابزارها به حداقل برسد.
۶. تنوع‌بخشی به شیوه‌های سنجش
تمرکز بیش از حد بر آزمون تستی یک‌روزه، خود زمینه‌ساز انواع فشارها، اضطراب و در نتیجه تقلب است. برای کاهش این مشکلات، نظام آموزشی کشور باید به سمت ارزیابی ترکیبی حرکت کند، مثل:
افزایش سهم سوابق تحصیلی معتبر و استاندارد
طراحی آزمون‌های چندمرحله‌ای یا پرتکرار (مشابه برخی کشورها)
ورود روش‌های سنجش غیرتستی، مانند مصاحبه یا پروژه‌های علمی
چنین تغییراتی باعث می‌شود انگیزه تقلب کاهش یافته و داوطلبان به مطالعه عمقی و بلندمدت سوق داده شوند.
۷. برخورد قاطع با متقلبین و شبکه‌های تقلب
قانون‌گریزی در فضای آموزشی تنها در صورتی متوقف می‌شود که دستگاه‌های اجرایی با قاطعیت و سرعت با متقلبین برخورد کنند. اقداماتی مانند:
تصویب قوانین دقیق و بازدارنده در مجلس
محکومیت قضایی متقلبان، فروشندگان سوال و همدستان آن‌ها
معرفی علنی متخلفین در رسانه‌ها به‌عنوان عاملان خدشه به عدالت آموزشی
ایجاد سامانه‌ای برای گزارش مردمی تخلفات
می‌تواند پیام روشنی به افراد سودجو مخابره کند.
۸. توزیع عادلانه امکانات و دسترسی‌ها
گاهی خود نابرابری آموزشی باعث افزایش تمایل به تقلب می‌شود. وقتی برخی داوطلبان در مدارس مجهز و کلاس‌های میلیونی آماده می‌شوند و دیگران از حداقل امکانات آموزشی هم بی‌بهره‌اند، احساس بی‌عدالتی و انگیزه برای دور زدن قانون رشد می‌کند. بنابراین دولت و آموزش‌وپرورش باید:
سطح کیفیت آموزشی در مدارس دولتی را ارتقا دهد
دسترسی برابر به منابع کنکور و مشاوره برای همه فراهم کند
عدالت در تخصیص سهمیه‌ها و تسهیلات آزمون رعایت گردد
فرجام سخن
کنکور سالم، ضرورتی است که هم به عدالت آموزشی خدمت می‌کند و هم سرمایه اجتماعی کشور را حفظ می‌نماید. برای رسیدن به چنین هدفی، به رویکردی چندبعدی و مشارکتی نیاز است: دستگاه‌های اجرایی، نهادهای نظارتی، داوطلبان، خانواده‌ها، و حتی رسانه‌ها باید در این مسیر نقش خود را ایفا کنند. تنها در سایه شفافیت، قاطعیت و عدالت می‌توان به کنکوری سالم و اعتمادآفرین دست یافت.
گزارش از عرفان عباسی
References
- ^خبرنامه دانشجویان ایران (iusnews.ir)
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری