مواجهه اشتباه شرکتها با «هوشمصنوعی»
بزرگترین قرارداد رایانش ابری در تاریخ، بسیار ساده و بیاهمیت آغاز شد. به سادگی یک پیام خصوصی ناخواسته در لینکدین. بهار ۲۰۲۴ یکی از مدیران اوپنایآی پیامی را برای رهبران واحد فروش شرکت اوراکل ارسال کرد که مثل بیشتر درخواستهایی که در لینکدین مطرح میشوند، تیری در تاریکی بود.
اوپنایآی برای به دست آوردن قدرت محاسباتی لازم با مشکل مواجه بود. البته از ورود پرهیاهوی چت جیپیتی در سال ۲۰۲۲ همواره کم و بیش در همین وضعیت قرار داشت. قراردادهای کلانی برای اجاره فضا برای دیتاسنترهایش امضا میکرد، پردازندههای تخصصی هوش مصنوعی موسوم به واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) میخرید و در تلاش بود تا تراشههای اختصاصی خود را توسعه دهد. اما هیچکدام از این کارها پاسخگوی عطش سیریناپذیرش برای قدرت پردازش بیشتر نبود. خلاصه اینکه اوپنایآی مستاصل شده بود.
خوشبختانه اوراکل مشغول ترسیم طرحهای یک دیتاسنتر عظیم در غرب تگزاس بود. در چشمانداز اولیه قرار بود اوراکل با شرکت ایکسایآی (xAI) ایلان ماسک مشارکت کند، اما ماسک با این فکر که خودش به تنهایی سریعتر پیش میرود، از پروژه کنارهگیری کرد. درست همان موقع بود که آن پیام سرنوشتساز لینکدین دریافت شد.
این پیام که از طرف مدیر زیرساخت اوپنایآی ارسال شده بود، باب گفتوگو را میان دو شرکت باز کرد. ماهها بعد، رهبران اوراکل، اوپنایآی و شرکت سرمایهگذاری ژاپنی سافتبانک از طرح ساخت دیتاسنترهای هوش مصنوعی در سراسر کشور رونمایی کردند. این پروژه که ادعا میشود صدها هزار شغل ایجاد میکند، «استارگیت» (Stargate) نامگذاری شد.
استارگیت یک قرارداد بسیار بزرگ رایانش ابری است. اوراکل موافقت کرده برای آموزش و اجرای ابزارهای هوش مصنوعی اوپنایآی چندین دیتاسنتر پر از GPU بسازد. اما این معامله بسیار بزرگتر از چیزی است که همین چند ماه پیش الیسون و ماسک دربارهاش صحبت کرده بودند. اوپنایآی متعهد شده برای اجاره سرور از اوراکل حدود ۳۰۰میلیارد دلار هزینه کند و به گفته افراد مطلع، دو شرکت برای گسترش بیشتر این قرارداد هم صحبتهایی کردهاند.
اوراکل برای تامین این قدرت پردازش، باید حدود پنج مجتمع دیتاسنتر بسازد که هر کدام جزو بزرگترینهای جهان خواهند بود. آنها روی هم رفته، بهمیلیونها تراشه نیاز دارند و برق مصرفیشان ۴.۵ گیگاوات خواهد بود که بیش از مصرف تمام خانههای شیکاگو است. همچنین اوراکل در حال کمک به توسعه ظرفیت دیتاسنتر اوپنایآی در امارات متحده عربی است.
اوراکل قصد دارد با وجود تجربه محدودش در ساخت زیرساختهای فیزیکی، سایتها را سالها زودتر از جدول زمانی معمول صنعت راهاندازی کند. هرچند برخی از این برنامهها در حال حاضر از اهداف خود عقب ماندهاند و تاریخ تکمیل اولیه سال ۲۰۲۷ برخی دیتاسنترهای ایالات متحده به سال ۲۰۲۸ موکول شده که عمدتا ناشی از کمبود نیروی کار و مصالح است.
تمام این تعهدات عظیم به خاطر استارتآپی است که سالانه میلیاردها دلار ضرر میدهد و هنوز هیچیک از محصولات نرمافزاریاش نتوانستهاند ثابت کنند که میتوانند بازدهی لازم برای توجیه این سرمایهگذاری خارقالعاده را داشته باشند. شاید تا قبل از ظهور چت جیپیتی چنین معاملهای نسنجیده به نظر میرسید، اما حالا که ظاهرا بازارها به این نتیجه رسیدهاند که در هوش مصنوعی چیزی به عنوان «بیش از حد» وجود ندارد، از نظر والاستریت چنین مشارکتی مدهوشکننده است.
هوش مصنوعی به همین سرعت سلسلهمراتب دنیای تکنولوژی را تغییر داده است. تازهواردانی مانند اوپنایآی را به اوج رسانده و شرکتهای حوزههای خاص و فنی مثل انویدیا را به بازار مسلط کرده است. و حالا نوبت اوراکل است.
شرکت نرمافزاری و پایگاه دادهای با قدمت نیم قرن که با وجود از دست دادن فرصتهای مهم پولسازی و عدم پیشرفت به موقع در تکنولوژیهای مهمی همچون جستوجوی وب، محاسبات موبایلی و فضای ابری در چند دهه گذشته، توانسته همچنان دوام بیاورد. این شرکت مصمم است که نگذارد درباره هوش مصنوعی هم همان اتفاق رخ دهد و علاوه بر اوپنایآی، با پلتفرمهای متا و شرکت انویدیا هم قراردادهای بزرگی را امضا کرده است. طبق پیشبینی این شرکت درآمدش از زیرساخت، در نهایت از بقیه درآمدهایش پیشی خواهد گرفت.
مشکل اینجاست که اگر صدها میلیارد دلاری را که صرف دیتاسنترها میشود کنار بگذاریم، تا این لحظه تاثیر اقتصادی هوش مصنوعی همچنان نامشخص مانده و بسیاری از متخصصین هشدار وجود یک حباب را میدهند. اگر چنین چیزی باشد، اوراکل بیش از سایر بازیگران این عرصه آسیب میبیند، چون هیچیک از غولهای تکنولوژی مثل اوراکل اینچنین تمامعیار وارد حوزه هوش مصنوعی نشدهاند. برای اینکه اوراکل بتواند روزی از استارگیت به سود برسد، باید شریکش اوپنایآی رشد خیرهکنندهای را که در چند سال گذشته تجربه کرده، حفظ کند. این در حالی است که وقتی اوپنایآی معامله مشابهی را به مایکروسافت، رقیب دیرینه اوراکل پیشنهاد داد، مایکروسافت عقب کشید.
اوراکل در دوران پاندمی به بازی بازگشت؛ زمانی که سایر ارائهدهندگان فضای ابری نمیتوانستند انفجار تقاضای ناشی از دورکاری را پوشش دهند و اوراکل قراردادهای بزرگی بست. یکی از قراردادهای قابلتوجه آنها با شرکت ارتباطات «زوم» بود، اما مهمترین قرارداد اوراکل با تیکتاک بود. اوراکل هرگز حساب ابریای در ابعاد تیکتاک را مدیریت نکرده بود و جنجال پیرامون این برنامه فرصت خوبی برای این غول تکنولوژی فراهم کرد. تجربه این پروژه جنجالی زمانی اهمیت ویژهای یافت که چتجیپیتی هوش مصنوعی را به دغدغه اصلی دره سیلیکون تبدیل کرد و اوراکل برای کمک به تامین نیروی لازم برای هوش مصنوعی بینگ با مایکروسافت قرارداد بست.
در قرارداد استارگیت هم، بخشی از آنچه برای اوپنایآی جذاب بود، اشتیاق اوراکل به طراحی دیتاسنترهای سفارشی با ضربالاجلهای بسیار فشرده بود. شرکت «سمیآنالیسیس» (SemiAnalysis) که یکی از شرکتهای تحقیقاتی محبوب صنعت است، اوراکل را در میان برترین فروشندگان زیرساخت هوش مصنوعی قرار میدهد و به مقرونبهصرفه بودن، کیفیت شبکه و خدمات مشتری قوی آن اشاره میکند.
این در حالی است که برخی سرمایهگذاران از تلاشهای اوراکل ابراز نگرانی میکنند و میگویند این شرکت ظاهرا هر کاری لازم باشد انجام میدهد تا قراردادهای زیرساخت هوش مصنوعی را بگیرد. دیتاسنترهایی که با شتاب در سراسر کشور میسازد به دههامیلیارد دلار هزینه اولیه نیاز دارند. و از آنجا که مایکروسافت، گوگل و گروهی از شرکتهای کوچکتر متمرکز بر هوش مصنوعی هم برای گسترش شبکههای دیتاسنتر خود مسابقه میدهند، قیمت مصالح و نیروی کار را به شدت بالا میبرند.
از سوی دیگر، انرژی هم یک مساله اساسی است. بسیاری از شرکتهای برق که ظرفیتشان به حداکثر رسیده، لیستهای انتظار طولانی برای اتصال دیتاسنترها به شبکه دارند. اوراکل برای سریعتر روشن کردن چراغهایش به روشهای خلاقانه و پرهزینهای مثل اداره کل سایتها با ژنراتورهای گازی، متوسل شده است.
استارگیت و قراردادهای مشابه، روی این شرط بستهاند که سطح بیسابقه تقاضا برای زیرساختهای هوش مصنوعی تا آینده دور ادامه خواهد داشت. پیشفرض آنها این است که شرکتهای هوش مصنوعی به منابع داده و محاسباتی هر چه عظیمتری نیاز خواهند داشت و افراد زیادی مایل خواهند بود پول کافی برای محصولات هوش مصنوعی بپردازند تا صنعت شروع به درآمدزایی کند. اگر درآمد اوپنایآی هر سال دو یا سه برابر نشود، این استارتآپ ممکن است نه نیازی به این همه قدرت محاسباتی داشته باشد و نه توانایی پرداخت هزینه آن را. در این صورت اوراکل با داراییهای فوقالعاده گران و نقدشوندگی پایین تنها میماند.
از طرف دیگر قرارداد استارگیت به گونهای تنظیم شده که اوپنایآی میتواند پس از پنج سال تصمیم بگیرد قراردادش را با اوراکل تمدید کند یا کنار بکشد. این بازه پنج ساله یک دهه قبل از پایان بسیاری از اجارهنامههای اوراکل است. درست است که در حال حاضر در حوزه زیرساخت هوش مصنوعی، بازار دست فروشندههاست، اما هیچکس نمیداند پنج سال دیگر که اوپنایآی فرصت بازنگری داشته باشد، این موضوع همچنان صادق باشد یا خیر.
افرادی که نسبت به اقدامات اوراکل بدبین هستند، میترسند این شرکت با تمرکز بر بستن قراردادهایی که بر اساس انتظارات غیر واقعی است، تصمیماتی بگیرد که ممکن است در آینده گریبانگیرش شود. نگرانی این گروه زمانی منطقیتر به نظر میرسد که میبینیم مایکروسافت رویکرد متضادی را در پیش گرفته است.
این رقیب قدیمی اوراکل، از سال ۲۰۱۶ شریک اوپنایآی بوده و مدلهایی که به چتجیپیتی قدرت میدهند روی پلتفرم رایانش ابری «مایکروسافت آژور» ساخته شدهاند. با این حال، بسیاری در مایکروسافت نگران درگیری بیش از حد ظرفیت دیتاسنتر خود با اوپنایآی و تقاضاهای نامعقول آن شدند. به همین دلیل مایکروسافت به اوپنایآی اجازه داد به دنبال فروشندگان ابری دیگری برود.
از طرف دیگر اوپنایآی به طور علنی از احتمال ساخت دیتاسنترهای خودش صحبت کرده است. اکنون، اوراکل فقط یکی از شرکتهای بسیاری است که برای اوپنایآی دیتاسنتر میسازند و امیدوار است که این شرکت تمام صورتحسابهایش را بپردازد.
اوراکل در دفاع از استراتژی خود توضیح میدهد که توسعه و فروش زیرساختهای هوش مصنوعی، بهطور طبیعی تقاضا برای سایر محصولات این شرکت را نیز افزایش میدهد؛ از جمله پایگاههای داده مورد نیاز برای ذخیره اطلاعاتی که مدلهای زبانی بزرگ از آن استفاده میکنند. الیسون همیشه بر شرکتی که تاسیس کرده و هنوز بزرگترین سهامدار آن است، نفوذ داشته است. او بهندرت به دفتر میآید، اما از طریق ویدئو کنفرانس همواره حضور منظمی دارد و درباره تصمیمات بزرگ و کوچک نظر میدهد.
چهل و هشت سال پس از تاسیس اوراکل، او هنوز درباره اینکه تاکید شرکت باید روی چه محصولاتی باشد و حتی درباره جزئیترین چیزها مانند محل قرارگیری کلیدهای رابط مجازی اپلیکیشن «اوراکل هلث» اظهارنظر میکند. الیسون دو سال قبل در کنفرانسی علنا پرسیده بود آیا هوش مصنوعی «مهمترین تکنولوژی در تاریخ بشر» خواهد بود یا نه. اکنون دیگر تردیدی ندارد. او میگوید: «این بزرگترین کسبوکار تاریخ بشر با سریعترین رشد است؛ بزرگتر از راهآهن و بزرگتر از انقلاب صنعتی.» برای اینکه شرطبندی اوراکل نتیجه دهد، فقط لازم است که حق با الیسون باشد.
Authors: صاحبخبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری