گزارش شفقنا از نشست «هوش مصنوعی و خلاقیت‌های انسانی»/ عاملی: هوش مصنوعی به دلیل ماهیت الگوریتمی، عملکرد انسانی دارد/ تارا: در حوزه هوش مولد ذ
شفقنارسانه_ نشست «هوش مصنوعی و خلاقیت‌های انسانی» به همت اندیشکده علم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به صورت مجازی و حضوری، با حضور جمعی از صاحب نظران پنجشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۲ در اندیشکده علم مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد.
عاملی: فهم فناوری های جدید، نیازمند خرد ارتباطی است
به گزارش شفقنا، دکتر عاملی در این نشست به بیان نکاتی درباره حکمرانی اسلامی ایرانی مولد با بهره گیری از هوش مصنوعی فازی مولد_ روندها و فرایندهای نظام مند پرداخت که در ادامه می خوانید:
عنوان صحبتم “هوش مصنوعی مولد و حکمرانی مولد اسلامی” است. فهم فناوری های جدید، نیازمند خرد ارتباطی است. خرد ارتباطی هم محصول درگیر شدن با سوژه است. از روزی که فناوری پدید آمد تا امروز همچنان دعوا و اختلاف بر سر این بخش در کشور ما زیاد است. از جمله اینکه برخی تکنوفوبیا دارند و عده ای عاشق فناوری هستند و در این میان کسی که بتواند فناوری را با ظرفیت بهینه نگاه کند، کم است.
هر چند برخی فناوری ها اهمیت بیشتری دارند و باعث نقطه عطف می شوند و یا باعث زیست بوم هایی شوند.
۶۰ سال پیش مک کوئیل یک تعریفی از هوش مصنوعی ارائه داد و هوش مصنوعی را ادامه یک زنجیره از فناوری ها دانست که یکی پس از دیگری آمده و امروز ظرفیتی را درست کرده که هوش مصنوعی در تلاش برای رقابت با هوش بشری است.
در تعریف این هوش آمده؛ که وقتی دستگاه خوب عمل می کند و مثل یک انسان هوشمند عمل می کند به آن هوش مصنوعی می گویند. نخبگانی عمل کردن دستگاه را هوش مصنوعی می گویند.
آیا هوش مصنوعی می تواند به خواهش اندیشه اسلامی دربیاید؟ قطعا می تواند. هوش مصنوعی به دلیل ماهیت الگوریتمی که دارد، عملکرد انسانی دارد. دارای فرایند و بازخورد است.
ماهیت هوش مصنوعی چیست؟ اولین ویژگی و ماهیت هوش مصنوعی رقومی و داده محوری آن است. خصوصیت دوم آن، این فناوری ماژولار است. خصوصیت سوم هوش مصنوعی این است که این فناوری قابلیت تقسیم بندی دارد و صدها و میلیارد داده در آن می تواند شکل بگیرد.
خصیصه دیگر این فناوری این است که ما با یک محیط یکپارچه روبرو هستیم و دانش یکپارچه می تواند همه متغیرها را با هم ببیند و می تواند نظام واره ببیند و دارای سیستم است.
خصوصیت دیگری هوش مصنوعی این است که این فناوری، قابلیت تراکم داه ای را دارد. خصیصه دیگر آن جنبه کاربردی هوش مصنوعی است.
هوش مصنوعی به دلیل دانش های جدیدی که روی هم تلنبار شده، تابع منطق فازی شده است. تابع منطق فازی، منطق ایجاد تردید است. تردید را می تواند تامین کند، یعنی دیگر صفر و یک نیست و بین صفر و یک می تواند میلیاردها جزئیات دیگری باشد.
وقتی از هوش مصنوعی صحبت می کنیم، هوش مصنوعی در یک فضای داده ای با منطق فضای داده ای و با منطق الگوریتم های هوشمند رفتار می کنند. هوش مصنوعی مولد هوش مصنوعی است که منطق فازی حرکت می کند. یعنی قدرت و توان این را دارد که نیازمند شناسه ایجاد کردن برای هر گره نیست و خودش می تواند داده را دریافت کند و آن را بازتولید کند و آن‌را به خواهش درخواست و هدف پردازشی که برایش ایجاد می شود، فراهم کند.
ما در تفکر اسلامی وقتی از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت صحبت می کنیم این الگو هم منطق فازی دارد. یکی از دلایلش این است که به اقتضای زمان توجه کند و به خواهش خواسته های زمان دربیاید. اگر به خواهش خواسته های زمان درنیاید عملا ما احکامی برای فضای اجتماعی صادر می کنیم که این احکام مجری ندارد. برای اینکه بتواند به خواهش فضای اجتماعی دربیاید، نیازمند ایجاد فضای پویا است.
لذا هوش مصنوعی مولد به عنوان هوشی که پویایی لازم را دارد، با تفکر اسلامی که اساسش بر تفکر و عقلانیت است و تفکر و عقلانیت مسیرش، مسیر سیر از معلومات تصوری و تصدیقی به معلومات و تصدیقات مجهول است و می تواند مجهولات را به معلومات جدید تبدیل کند، استوار است.
یکی از آسیب ها در حوزه هوش مصنوعی این است این حوزه ارتباطات را کم می کند. هوش مصنوعی جای ارتباط گر و ارتباط گیر می نشیند و اساسا انسان از فضای ارتباطات اجتماعی حذف می شود. هوش مصنوعی ارتباطات اجتماعی را ضعیف می کند.
چالش دیگری که در این حوزه وجود دارد، یکسان سازی ناشی از الگوریتم های توصیه گر است که مدام راه جلوی انسان می گذارد و اجازه استفاده از عقل را نمی دهد و به نوعی انسان تبدیل به ربات می شود.
جنبه های اخلاقی هوش مصنوعی هم بسیار اهمیت دارد، مثل اطلاعات غلط، کپی رایت، سوگیری های احتمالی درباره هوش مصنوعی.
فقط به عنوان نکته پایانی این هشدار را بدهم که با توجه به سرعت روزافزون فناوری های تکنولوژی ما نیاز به یک ترمز داریم. ما نیاز به بسیاری از فناوری ها داریم. اما اگر با یک هدفگذاری الهی تنظیم نشود و فقط در یک بازار رقابتی باشیم، تبدیل به دولت ایالات متحده آمریکا می شویم و تبدیل به پاریس و فرانسه و….در حالیکه ما این را نمی خواهیم. درست است که ما نیاز به ایجاد الگوریتم داریم، اما باید روابط انسانی داشته باشیم و بشریت را قربانی نکنیم و نیازمند متغیر مستقل هستیم. متغیر ما آن هدف الهی است. امروز علم یک پارادایم شیفتی که داشته است این است که از هستی الهام بگیرد و فناوری را به خواهش منطق هستی دربیاورد. اما موفق به درک خالق هستی نشده است.
دکتر تارا: هوش مولد به صورت مستقیم و با زبان ساده با انسان سخن می گوید
به گزارش شفقنا، در این نشست «سید محمود تارا» پزشک، متخصص حوزه انفورماتیک سلامت و بالین (از کانادا)، دانشیار انستیتو قلب و عروق شهیدرجایی و استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این نشست در مورد« ترکیب خلاقیت، فناوری و نوآوری در نسل جدید خدمات پزشکی و سلامت با کمک هوش مولد» سخنرانی کرد.
او با طرح این سوال که هوش مولد چگونه در علم پزشکی اثر گذار بود؟ گفت: هوش مصنوعی همواره برای ورود به دنیای پزشکی با موانعی روبرو بوده است، چرا که در پزشکی ما باید به تمام امور و پدیده های جدید اعتماد داشته باشیم. چرا که با جان انسان ها در ارتباط هستیم. در دهه ۷۰ اولین سیستم های هوشمند هوش مصنوعی وارد جهان شدند و ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال همه آنها جمع شدند. چون متوجه خطرات آن شدند. اما از سال گذشته ورود هوش مصنوعی به حوزه پزشکی به حدی بالا رفته که همگی نگران جایگزین آنها به جای پزشکان شده اند.
او ادامه داد: در بحث خلاقیت فناوری و نوآوری در حوزه پزشکی همواره می گوییم اگر بتوانیم این ها را با یکدیگر ترکیب کنیم و مشکل و مساله ای را حل کنیم، یعنی جای درستی می رویم و هدفگذاری درست بوده است. اگر در عالم پزشکی ما از طریق دانش تخصصی و عمومی مشکل را درک کردیم و بعد با استفاده از خلاقیت آن را حل کنیم و بعد به فناوری برسیم ما به آن فناوری و نوآوری اطلاعاتی می گوییم. در حال حاضر ما با پدیده جراحی رباتیک روبرو هستیم که جزو فناوری های فیزیکی هستیم.
این پزشک توضیح داد: ما متوجه شدیم اگر یک پزشک در حوزه قلب و عروق داده های یک بیمار قلبی را بررسی کند، نیاز به category های زیادی از داده دارد. حجم category واقعا زیاد است، بین ۲۲۰ گیگابایت تا ۲ ترابایت داده یک بیمار قلب و عروق در یک سال است. حال باید ببینیم آیا ما پزشکی داریم که بتواند این داده ها را پردازش کند و داده های بیمار را مرور کند تا یک تصمیم گیری درست درباره آن بگیرد.
او بیان کرد: ما در این بحث ها به یک چالش رسیدیم که چه کسی می تواند این حجم از داده و اطلاعات را با هم پردازش کند؟ در جهان گفته می شود که در عالم پزشکی ما حدود ۲۰ سالی می شود که از مغز انسان عبور کردیم و به‌خاطر همین ما نیاز به کمک یار و دستیار مغز مصنوعی خواهیم داشت.
دکتر تارا گفت: مبنای هوش مولد بر این منوال است که گویی همه کتاب های پزشکی و دانش پزشکی و همه داده بیس ها را در یک مغز قرار داده اند. شما فکر کنید یک پزشک قلب و عروق نزدیک ۳۰ تا ۵۰ هزار صفحه باید کتاب بخواند تا متخصص قلب و عروق شود. حال اگر کل کتاب‌های جهان‌را وارد یک مغز کنیم و کنار پزشک باشد و پزشک از او مشورت بگیرد، همان هوش مولد است.
او توضیح داد: تفاوت هوش مولد با هوش های قبلی این است که ما هیچ وقت نمی توانستیم به صورت مستقیم با هوش مصنوعی صحبت کنیم یعنی با زبان ساده. اتفاقی که در هوش مولد رخ داد، این بود که این هوش مستقیم با من نوعی مستقیم صحبت می کند. من با زبان ساده صحبت می کنم و هوش مولد اشکالات من را می گوید و به راحتی با من صحبت می کند.
این پزشک گفت: در حوزه فناوری و پزشکی به حدی تحولات بالا بوده که پزشکی نسل جدید آمده است که به آن پزشکی عمیق می گویند. البته این مساله یک نگرانی بزرگ هم ایجاد کرده است.
حال می خواهم به کاربردهای هوش مولد در حوزه پزشکی اشاره کنم. یکی از نکاتی که درباره هر بیماری نیاز داریم مشاهده و تحلیل وضعیت بیمار است. کشور ما ایران در حال رفتن به سوی سالممندی است. هوش مصنوعی هایی که طراحی شده که کنار سالمندان باشد، کل وضعیت آنها را پایش کند و بعد تمام خطرات سلامت آنها را ارزیابی کند و اگر نگرانی داشتند، این هوش آن را رصد و گزارش می دهد.
او ادامه داد: حال این کاربرد را به میان کودکانی که بیماری قلبی دارند، بردند و ابزار هایی درست کردند که در این سطح پایش می کند و به راحتی وضعیت جامعی از کودکان به پزشکان می دهد. حال این کارکرد را به سطح بیمارستانی آوردند، حتی اینکه بیمار راه می رود و فعالیت دارد و پایش انجام می شود.کامپلکس نت ورک ها مغز انسان را شبیه سازی کردند و در بیماری مرتبط با قلب و عروق پردازش کردند و دیدند تغدیه و سبک زندگی او چطور است.
او با اشاره به دیگر کارکرد های هوش مولد در حوزه پزشکی گفت: تشخیص و پیشنهاد درمان موثر برای ما پزشکان بسیار مهم است. یکی از پیچیده ترین و بزرگترین بحث ها در حوزه پزشکی، تشخیص بیماری است. هوش مولد به راحتی بهترین تشخیص ها را انجام می دهد و سعی می کند با کمترین خطا این کار را انجام دهد و توصیه هایی به بیمار داشته باشد. یکی از مسائل ما در بیمارستان قلب این است که پزشک در حد سه خط برای بیمار بنویسد که چه کاری انجام دهد. در حالیکه در هوش مولد علاوه بر تشخیص و توصیه، به سوالات بیمار هم جواب می دهد. الان هوش مولد به ۴۰ تا ۵۰ درصد کیس های پیچیده راه‌حل و راهکار می دهد.
از دیگر کارکردهای هوش مولد پیشنهاد درمان است، دکتر تارا در این باره گفت: ما نزدیک به دو هزار دارو در کشور داریم. مگر یک پزشک می تواند همه این دارو ها را حفظ باشد تا بهترین دارو و تجویز را برای بیمار داشته باشد. یک موضوعی در جهان آمده و در چند سال اخير پیشرفت کرده است که همه داروهایی که برای وضعیت بیمار است را اندازه گیری می کند تا ببیند چه داروهایی خوب هستند و در این بستر ژنتیک شخص دیده می شود و این کار را هیچ وقت یک‌پزشک نمی تواند انجام دهد.
او ادامه داد: یک بیمار اگر می خواهد وضعیت یک کم نگران کننده ای پیدا کند، با مسائلی چون خواب پرستار و..مواجه می شود که بیمار می میرد و وضعیت بیمار تغییر می کند. اما هوش مولد لحظه به لحظه بیمار را رصد می کند و نگرانی ها را پردازش و اطلاع می دهد. زمانیکه یک بیمار از استان های مختلف به ما رجوع می کند ما او را راهنمایی خواهیم کرد که در بیمارستان های تخصصی سراغ چه دکتر و تخصص و بخش هایی برود. ولی با هوش مصنوعی این مساله را بهینه می کنیم که چطور عمل کند و اول سراغ کدام پزشک و مرکز برود.
دکتر تارا گفت: یکی از بحث های جدید که در حوزه پزشکی راه افتاد، نسل هوش مولد پژوهشگر است. فرض کنید هزار داده از یک بیمارستان داشتیم، که من آن را به هوش مولد دادم و از او سوال کردم که می توانی بگویی با همه روش های ارزیابی در جهان، بهترین بیمارستان ها را مشخص کنی و دلیلش را بگویید؟ و در کمترین زمان ممکن این گزارش را به من تحویل داد.در لایه پژوهشی این هوش می گوید، به این چند بیمارستان رجوع کن، چون ارتباطش با بیمار خوب است، بیمار کمتر منتظر می ماند، سابقه پزشکان بهتر است. در حالیکه اگر پژوهشی توسط انسان انجام گیر ۶ ماه طول می کشید.
او گفت: هر وقتی با دنیایی از تحولات در حوزه فناوری و تکنولوژی روبرو می شویم می توانیم سه نقش داشته باشیم، یک اینکه می توانیم نظاره گر باشیم و نگاه کنیم. همایش برگزار کنیم ک در این زمینه خوب هستیم.نقش دوم فرصت بین و بهره و ور باشیم و این ابزارها را بفهمیم و درست استفاده کنیم. نقش سوم اینکه ذی نقش و بازیگر فعال باشیم. همه دنیا در حال کار بر روی این موضوع هستند و کتاب چاپ کردند. باید ما هم وارد شویم.
هوش مصنوعی یا عقل تکوینی از دیدگاه حکمت الهی
غلامرضا اعوانی استاد دانشگاه شهید بهشتی در نشست هوش مصنوعی و خلاقیت های انسانی در مورد « هوش مصنوعی یا عقل تکوینی از دیدگاه حکمت الهی» سخنرانی کرد.
اعوانی گفت: ریشه واژه INTELLIGENCE در که در فارسی به هوش ترجمه شده از Intellectus به معنای تعقل گرفته شده است که دامنه ای بس عمیق تر و وسیع تر از هوش و آن هم هوش مصنوعی دارد.
وی در مورد مفاهیم مختلفی مانند عقل بالقوه، عقل بالملکه، عقل بالفعل، عقل مستفاد، عقل فعال الهی، عقل نظری، عقل عملی، عقل مهنی یا صناعی، عالم عقل، عالم ملکوت، عالم غیب و عالم شهادت گفت که از دیدگاه حکمت الهی به هم مرتبط هستند و ابعاد مختلف هستی را از جمله الهیات، وجود‌شناسی، معرفت‌شناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و آخرت‌شناسی شامل هوش مصنوعی را بررسی می‌کنند.
وی در مورد رابطه هوش مصنوعی با عقل تکوینی گفت:عالم همه آگاهی است و آگاهی الهی در تمام ذرات وجود دارد در واقع عالم همه هوش است ولی چون تبیین مادی است آن را هوش مصنوعی می گویند.
واعظ زاده؛ هوش مصنوعی در حال حاضر تنها گزینه برای حل مسائل است
دکتر صادق واعظ زاده استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران در مورد «چیرگی هوش مصنوعی بر انسان: امکان یا امتناع، مخاطرات و ملاحظات» سخنرانی کرد. وی این چیرگی را به عنوان هدایت و کنترل نامید و گفت هوش مصنوعی در هم افزایی با تکنولوژی های دیگر ارتباط دارد و به تنها گزینه برای حل مسائل تبدیل شده و به عنوان یک ضرورت مخاطرات آن را قوی تر کرده است.
وی در مورد توسعه هوش مصنوعی و اثرات آن بر جامعه و انسان سخن گفت این استاد تاکید دارد که هوش مصنوعی به توانمندی‌ها و کارایی‌های بی‌سابقه‌ای دست یافته و باعث بروز مسائل پیچیده ای شده که نیاز به پاسخ‌های نظری دارند.
واعظ زاده گفت: هوش مصنوعی، مصداقی از تکنولوژی است. بنابراین، حقیقتِ آن حقیقتِ تکنولوژی است. از این رو با استفاده از تبیین جدیدی از این حقیقت، نسبت هوش مصنوعی با ماشین به عنوان حامل هوش مصنوعی تعیین می شود. این نسبت، با نسبتِ هوشِ انسانی با انسان مقایسه می گردد و با استناد به اصول مسلم فلسفی، امکان چیرگی ماشینِ هوشمند بر انسان رد می شود.
این استاد به توسعه هوش مصنوعی و رابطه آن با تکنولوژی و انسان اشاره کرد و نتیجه گرفت که هوش مصنوعی در واقعیت معرفی ابر انسان نیست و ابر انسان بودن ارزش‌های اساسی مانند آزادی، دمکراسی و عدالت اجتماعی را به مخاطره می اندازد.
وی در مورد چیرگی هوش مصنوعی بر انسان اینگونه استدلال کرد: سوالی که پیش می آید این است که هوش مصنوعی با عامل خود مانند ماشین و سامانه چه نسبتی دارد؟ بدیهی است که هوش مصنوعی از بیرون به ماشین ورود می کند و تصور ماشین بدون هوش معقول است اما تصور انسان بدون هوش ممکن نیست. پس چیزی که کامل، مشرف و برتر است انسانِ موجودِ مرکبِ حقیقی است که همواره بر ماشین هوشمند وجود مرکب مصنوعی چیره خواهد بود.
واعظ زاده در مورد چهارچوب اخلاقی هوش مصنوعی گفت: انسان چیره بر هوش مصنوعی است و در چهار چوب اخلاقی اولین اصل این است که انسان مسئولیت هوش مصنوعی را بپذیرد و اگر هوش در چهارچوب اخلاق قرار گیرد موهبت و در صورت خارج شدن از آن مصیبت است.
حاتمی: فناوری‌های جدید امکان برونسپاری برخی از توانایی‌های شناختی را فراهم کرده است
جواد حاتمی استاد دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به عنوان آخرین سخنران این نشست در مورد موضوع «ذهن انسان در دنیای هوشمند، مجازی و شبکه‌ای » سخن گفت.
وی به تغییرات اساسی در فضای زندگی انسان در دوره‌های اخیر و تأثیرات فناوری و هوش مصنوعی بر فرآیندهای شناختی انسان اشاره کرد و افزود که این تغییرات شامل مجازی، شبکه‌ای و هوشمند شدن جهان اطراف ما است.
حاتمی گفت: فناوری‌های جدید امکان برونسپاری برخی از توانایی‌های شناختی را فراهم کرده است. این برونسپاری ابتدا در زمینه فرایندهای شناختی ساده مثل حافظه، توجه یا جهت‌یابی صورت گرفته اما گسترش هوش مصنوعی امکان برونسپاری فرایندهای شناختی سطح بالاتر را هم فراهم کرده است. فرایندهایی مانند تحلیل، دسته‌بندی،حل مساله و تشخیص عواطف را هم می‌توان با کمک برنامه‌های هوشمند انجام داد. فرآیند برونسپاری فعالیت‌های شناختی سطح بالا، تجربه جدیدی برای ذهن و مغز انسانی است و امکاناً در آینده ممکن است تأثیرات قابل‌توجهی بر رفتار و ذهن انسانی داشته باشد.
این استاد روانشناسی گفت: این برونسپاری ها ابتدا از فرآیندهای ساده شروع و سپس پیچیده شدند و این روزها به فرآیندهای عالی تر گسترش پیدا میکند. حال برخی معتقدند این برونسپاری باعث نوعی وابستگی می شود که ممکن است فرد را در صورت اختلال برای آن ها با مشکل رو به رو کند.
از نظر این استاد دانشگاه بعد از گسترش حضور انسان در فضای مدرن، به‌نظر می‌رسد که کیفیت حضور او نیز در حال تغییر است. در سالهای اخیر، تحقیقات زیادی انجام شده است تا تأثیر این تغییرات بر جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
وی افزود سوالی که کمتر مورد توجه قرار گرفته این است که آیا این تغییرات می‌توانند روی ساختار مغز یا سازمان‌دهی ذهن انسان تأثیر بگذارد؟ آیا محیط اطلاعاتی جدید و هوشمند، مجازی و شبکه‌ای ممکن است باعث تغییراتی در ساختار مغز یا سازمان‌دهی ذهن شود؟
حاتمی در راستای سوال های مطرح شده در بالا موارد زیر را مطرح کرد:
- ممکن است در سالهای آینده نوعی تنبلی شناختی به وجود آید.
- برونسپاری باعث شود ذهن را صرف فرایندهای دیگر نکنیم و بتوانیم از آن در جاهای دیگر استفاده کنیم.
- به نظر می رسد که امکان فراموشی انسان کم شود.
- برخی از فناوری ها تفاوت های فردی ما را از بین می برد که برونسپاری باعث این عمل می شود.
- استفاده مشترک از دانش، حافظه و هوش جهانی و مرز دانش و هویت شخصی کمرنگ می شود.
- اکنون هویت مجازی و دنیای مجازی رسمیت پیدا کرده اند و برخی در این 2 فضا هویت های متفاوتی دارند.
- این دنیا دارای نظام ارزشی مستقل خود است و جدای از تحمیل ازرشها ازرش خود را دارد.
- امکان داشتن هویت بدون بدن در این شرایط وجود دارد.
- دنیای هوشمند به شدت اجتماعی و شبکه ای شده است.
- در این دنیا میل به دیده شدن تشدید پیدا می کند.
- افراد همزمان مصرف کننده و تولید کننده هستند و ساختار سلسله مراتبی از جهاتی دچار خدشه می شود.
این استاد دانشگاه در خاتمه موارد مطرح شده گفت حال مغزی که مدام در معرض این موارد است آیا ساختار شناختی آن تغییر می کند یا خیر؟ به نظر می رسد که نسل جدید درگیر ارتباطی است که به صورت موازی درحال گسترش است.
حاتمی دغدغه خود را این موضوع دانست که آیا ساختار شناختی در مورد پردازش اطلاعات و سازمان یافتگی عصبی در نسل جدید تغییر می کند.
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری