وزارت ارتباطات، معاونت علمی یا سازمانی مستقل؛ کدام بهترین نسخه برای ادارۀ هوش مصنوعی در ایران است؟
رضا تقی‌پور عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس و رئیس فراکسیون هوش مصنوعی و فناوری‌های دانش‌بنیان خانه ملت است که در گفتگو با خبرنگار فناوری آناتک دربارۀ طرح ملی هوش مصنوعی و فرآیند اجرای آن در کشور صحبت کرد.
رئیس فراکسیون هوش مصنوعی و فناوری‌های دانش بنیان مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال خبرنگار فناوری آناتک که پیش‌نویس طرح ملی هوش مصنوعی در چه وضعیتی قرار دارد، عنوان کرد: این در کمیسیون تصویب شده است و برای بررسی در صحن مجلس شورای اسلامی در نوبت قرار دارد.
تقی‌پور در خصوص نحوۀ ادارۀ سازمان ملی هوش مصنوعی در صورت تصویب این طرح در مجلس اضافه کرد: براساس مصوبۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی سازمان ملی هوش مصنوعی همین حالا هم تشکیلاتی زیر نظر رئیس جمهور محسوب می‌شود. تصویب قانون مورد اشاره جایگاه سازمان ملی هوش مصنوعی را تثبیت خواهد کرد و کمک می‌کند تا مسائلی مانند تخصیص ردیف بودجه و پشتیبانی‌های لازم از این سازمان بهتر مدیریت شود.
وی با اشاره به عقب‌ماندگی و درجا زدن کشور در زمینۀ تدوین و اجرایی‌سازی برنامۀ هوش مصنوعی طی یکسال گذشته، تصریح کرد: این طرح همراستا با مصوبۀ شورای عالی فرهنگی است و پیش‌بینی لازم برای حمایت مالی، مسائل پشتیبانی و نیروی انسانی همچنین تکالیف سایر دستگاه‌های دولتی در مسیر اجرایی‌سازی برنامۀ ملی هوش مصنوعی را هم انجام داده است.
این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در رابطه با زمانی احتمالی تصویب برنامۀ ملی هوش مصنوعی در صحن مجلس شورای اسلامی به خبرنگار فناوری آناتک گفت: امیدوار هستیم که طرح مورد اشاره در همین فصل بهار در صحن مجلس شورای اسلامی تصویب شود.
تقی‌پور در پایان صحبت‌های خود درخصوص زمان رسیدگی به طرح مذکور و اینکه فرآیند در نوبت قرار گرفتن آن چگونه خواهد بود، عنوان کرد: برابر مادۀ ۴۵ آیین‌نامۀ داخلی مجلس اگر ۵۰ نماینده طرحی را امضاء کند، نوبت طرح آن در مجلس جلو می‌افتد.
به گزارش خبرنگار فناوری آناتک مقولۀ هوش مصنوعی با توجه به تأثیر مستقیم و مهمی که در آیندۀ کشور دارد، برای بسیاری از سازمان‌های دولتی جذاب است. در میان سازمان‌ها و دستگاه‌های زیر نظر دولت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با توجه به ارتباطی که میان آن‌ها و مجموعه‌های فناور وجود دارد همچنین نقش اساسی وزارت ارتباطات در توسعۀ زیرساخت‌های ارتباطی به عنوان پایۀ هر فعالیتی که مرتبط با هوش مصنوعی است، بیش از سایر دستگاه‌ها در رقابت با یکدیگر در حوزۀ نقش‌آفرینی اساسی در مدیریت هوش مصنوعی هستند.
رقابت میان آن‌ها بعضاً به تقابل میان دو دستگاه دولتی نیز رسیده است. حسین افشین، معاون علمی رئیس‌جمهور مدتی قبل طی اظهاراتی در پاسخ به گلایه شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه هوش مصنوعی درباره وضعیت اینترنت در کشور، گفته بود: «بحث اینترنت صرفاً در حیطه مسئولیت وزارت ارتباطات قرار دارد. ما مدافع این هستیم که توسعه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی حتماً نیازمند اینترنت پرسرعت و باکیفیت و آزاد است».
بررسی صحبت‌های مختلف وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرور اخبار و گزارش‌هایی که روی سایت این وزارتخانه منتشر می‌شود، نیز می‌تواند حاکی ازعلاقۀ سیدستار هاشمی برای نقش‌آفرینی محوری در هوش مصنوعی کشور باشد.
این دوگانه میان وزارت ارتباطات و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری البته یک ضلع سومی هم دارد که ظاهراً با اینکه محور بحث است اما خودش جایی در میان کشمکش‌ها ندارد و گویی مانند عروسی است که خواستگارانش علاقه‌مند هستند تا او را بدون در جریان گذاشتنش از جزئیات رویه‌های سنتی به عقد خود در بیاورند!
ضلع سوم این بحث سازمان ملی هوش مصنوعی است که اسفندماه سال گذشته علیرضا قشقاوی، معاون توانمندسازی زیست‌بوم این سازمان گفته بود: «سازمان ملی هوش مصنوعی در حال حاضر، یک ریال بودجه ندارد و جلوی منابعی هم که قرار بود از طریق معاونت علمی تخصیص پیدا کند، گرفته شده است. در حال حاضر پروژه‌های ما نیمه‌کاره مانده و مجبور شدیم با بسیاری از افراد نخبه‌ای که جذب کرده بودیم، خداحافظی کنیم. معاونت‌های سازمان نیز هیچ‌کدام ساختار مشخصی ندارند».
البته سعید سرکار رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست‌جمهوری پیش از او در گفتگوی ویژۀ خبری مدعی شده بود که «هیچ‌گونه بحثی در مورد انحلال صورت نگرفته و با این سازمان مذاکره کرده‌ایم که با معاونت علمی بیشتر هم‌افزایی کند. متولی ستادهای فناوری‌های نوظهور مثل بایو، نانو، مواد پیشرفته و کوانتوم معاونت علمی است و تجارب ارزشمندی در معاونت وجود دارد که می‌تواند در زمینه هوش مصنوعی به کار گرفته شود».
همۀ این‌ها نشان می‌دهد که یک زخم قدیمی در کشور ما بار دیگر سر باز کرده است. بار دیگر تعدادی از دستگاه‌های کشور بر سر مدیریت یک موضوع جدید دچار مجادله با یکدیگر شده‌اند به نحوی که بینندۀ بیرونی احساس می‌کند، منافع سازمانی و بخشی برای آن‌ها در اولویت است.
این مجادله‌ها و بحث‌ها در حالی به یک کلاف سر درگم تبدیل شده است که هوش مصنوعی هرروز عرصه‌های جدیدی را در می‌نورد و این نگرانی وجود دارد که مجادله‌های میان دستگاهی سبب شود که در آیندۀ نزدیک ما بدل به یک مصرف‌کنندۀ فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی شویم که برای استقلال و پیشرفت کشور امر مخاطره آمیزی محسوب می‌شود.
سرکار داشتن هوش مصنوعی با داده‌ها و استفاده از اطلاعات به عنوان موتور محرک خود، امری نیست که ساده بتوان از کنار آن گذشت. داده‌ها ثروت ملی کشورها در عصر حاضر هستند و اگر زمان ما در میان جدل‌های بی‌فایدۀ میان سازمانی هدر برود، جبران عقب‌ماندگی احتمالی بسیار دشوار خواهد بود.
معاونت علمی ارتباط نزدیکی با دانش‌بنیان‌ها و شرکت‌های فناور دارد که برخی از آن‌ها به واسطۀ سرویس‌هایی که ارائه می‌دهند، فعالیتی تنیده شده با هوش مصنوعی دارند. این معاونت وظیفۀ اصلی در اجرای قانون جهش تولید دانش‌بنیان همچنین ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان را نیز بر عهده دارد.
سمت دیگر ماجرا وزارت ارتباطات است که وظیفۀ توسعۀ زیرساخت‌های ارتباطی را انجام می‌دهد. برکسی هم پوشیده نیست که اگر زیرساخت مناسب وجود نداشته باشد، عملاً صحبت از توسعۀ هوش مصنوعی در ایران شبیه به یک طنز تلخ و انجام نشدنی است. همانطور که می‌بینید هر دوی این دستگاه‌ها نقش کلیدی در مسیر توسعۀ هوش مصنوعی دارند اما آیا با توجه به پیچیدگی‌های بروکراتیک در ایران وجود دارد، در عرصۀ عمل می‌توان انتظار داشت که یکی از آن‌ها به خصوص در سطح بدنۀ اجرایی مدیریت ارشد دیگری را بپذیرد و اختلافی هم به وجود نیاید.
هرچند هستند دستگاه‌های دیگری هم که علاقه‌مند به نقش‌آفرینی مدیریتی در هوش مصنوعی هستند اما به نظر می‌رسد که اگر روابط همین دو دستگاه و البته سازمان ملی هوش مصنوعی به درستی تنظیم شود. مسئلۀ مدیریت هوش مصنوعی در کشور به سامان خوبی می‌رسد.
نگاهی گذرا به تحولاتی که هوش مصنوعی در حال ایجاد در زندگی ما است، نشان می‌دهد که این موضوع تک‌بعدی نیست و سپردن آن به یک دستگاه که در زمینۀ ارتباطات یا فناوری فعالیت داشته است به احتمال زیاد منجر به هماهنگی سایر دستگاه‌ها نخواهد شد.
به نظر می‌رسد که بهترین راهکار برای پایان یافتن مجادله‌های میان دستگاهی و شتاب گرفتن برنامۀ ملی هوش مصنوعی در کشور تصویب نهایی همین طراحی است که مجلس همراستا با مصوبۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی می‌کند. یعنی ادارۀ مستقل سازمان ملی هوش مصنوعی ذیل ریاست جمهوری و داشتن ساختار و بودجۀ مستقل تا این سازمان امکان هماهنگ کردن همۀ دستگاه‌های مرتبط با هوش مصنوعی با حمایت رئیس جمهور و کلیت دستگاه اجرایی را پیدا کند.
∎[2][3]Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری