فال‌گیری و تفأل، ریشه‌ای هزارساله در فرهنگ ایرانی دارد

امیر اسماعیل آذر در گفت‌و‌گو با خبرنگار صداوسیما^[2] با بیان اینکه مفهوم فال‌گیری در فرهنگ ایرانی به دو گونه فال نیک و فال بد تقسیم می‌شود، اظهار کرد: در باور‌های کهن، برخی صداها، رخداد‌ها و نشانه‌ها به‌عنوان آوای شوم یا فال بد تلقی می‌شدند و در مقابل، آوای خوش و نشانه‌های امیدبخش، فال نیک و نویدبخش بخت و گشایش بودند.

وی افزود: این باور‌ها در آثار ادبیات کلاسیک فارسی بازتاب گسترده‌ای دارد؛ چنان‌که فردوسی بیش از هزار سال پیش به آواز نیک و بد اشاره می‌کند و شاعرانی، چون عنصری، سعدی و حافظ نیز در اشعار خود از فال، بخت و امید سخن گفته‌اند.

آذر با اشاره به جایگاه فال در آیین‌های ایرانی تصریح کرد: در سنت‌های فرهنگی و دینی ما، گونه‌های مختلفی از تفأل وجود داشته است؛ از دیدن پرندگان و نشانه‌های سفر گرفته تا گشودن کتاب، قرآن و دیوان شاعران. این آیین‌ها بیش از آنکه پیشگویی باشند، بیانگر نگرش مردم به امید، آینده و طلب خیر بوده‌اند.

این پژوهشگر ادبیات فارسی درباره پیوند دیوان حافظ با شب یلدا گفت: هرچند حافظ در زمان حیات خود دیوانی مدون نداشت، اما پس از او اشعارش گردآوری شد و به‌مرور دیوان حافظ به رایج‌ترین منبع فال در میان مردم تبدیل شد. در اشعار حافظ ابیات متعددی درباره فال نیک، امید و عبور از تاریکی به سوی نور دیده می‌شود.

وی تأکید کرد: اشاره حافظ به شب یلدا، نمادی از تقابل ظلمت و نور است و همین نگاه سبب شده است که مردم در بلندترین شب سال با تفأل به دیوان حافظ، در جست‌وجوی روشنایی، امید و آینده‌ای نیک باشند