بیش از نیمی از کل فروش نانو کشور در اختیار ۱۸ شرکت است

به گزارش روز دوشنبه گروه علمی ایرنا^[2] از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، بررسی توزیع شرکت‌های نانویی ایران بر اساس حجم فروش در سال ۱۴۰۳، تصویری روشن از ساختار اقتصادی این حوزه ارائه می‌دهد؛ ساختاری که در آن، تعداد شرکت‌ها لزوماً با سهم آن‌ها از بازار هم‌راستا نیست. طبق داده‌های این نمودار، در مجموع ۴۸۵ شرکت نانویی در این سال فعال بوده‌اند که مجموع فروش آن‌ها به ۹۷۲۹۳۰ میلیارد ریال رسیده است؛ رقمی قابل توجه که جایگاه فناوری نانو را به‌عنوان یکی از بخش‌های اقتصادی قابل اتکا در کشور تثبیت می‌کند.

در یک نگاه کلی، شرکت‌های نانویی به چهار دسته بر اساس حجم فروش تقسیم شده‌اند: شرکت‌های با فروش تا ۱۰ میلیارد تومان، ۱۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان، ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان و در نهایت، شرکت‌های بزرگ با فروش بالای ۱۰۰۰ میلیارد تومان. توزیع تعداد شرکت‌ها در این بازه‌ها نشان می‌دهد که بدنه اصلی زیست‌بوم نانو را شرکت‌های کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند.

بر اساس نمودار، ۱۵۸ شرکت در بازه فروش «تا ۱۰ میلیارد تومان» قرار دارند. این گروه، اگرچه از نظر تعداد سهم قابل‌توجهی از کل شرکت‌ها را شامل می‌شود، اما سهم آن‌ها از کل بازار بسیار محدود است. داده‌ها نشان می‌دهد که این شرکت‌ها تنها ۰.۳ درصد از مجموع فروش نانو کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این عدد به‌خوبی نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از شرکت‌های نانویی همچنان در مرحله‌ اولیه رشد و توسعه قرار دارند.

در بازه بعدی، یعنی شرکت‌های با فروش ۱۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان، ۱۷۸ شرکت فعالیت می‌کنند. این گروه را می‌توان ستون فقرات اکوسیستم نانو از نظر تعداد و پویایی دانست؛ شرکت‌هایی که معمولاً به بازار رسیده‌اند، مشتری دارند و از مرحله آزمایشگاهی عبور کرده‌اند. با این حال، سهم این گروه از کل فروش نیز تنها ۷.۶ درصد گزارش شده است. این موضوع نشان می‌دهد که حتی شرکت‌های متوسط نیز هنوز فاصله قابل‌توجهی با بازیگران اصلی بازار دارند.

گروه سوم شامل ۱۳۱ شرکت با فروش ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان است. این شرکت‌ها اگرچه از نظر تعداد کمتر از دو گروه قبلی هستند، اما نقش اقتصادی بسیار پررنگ‌تری دارند. طبق نمودار، این دسته از شرکت‌ها ۴۰.۲ درصد از کل فروش نانویی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این عدد نشان‌دهنده ورود این شرکت‌ها به مرحله‌ای از بلوغ صنعتی، تثبیت بازار و احتمالاً حضور در زنجیره‌های ارزش بزرگ‌تر است.

اما نقطه اوج نمودار، جایی است که تمرکز واقعی بازار خود را نشان می‌دهد. تنها ۱۸ شرکت با فروش بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان، سهمی معادل ۵۳.۴ درصد از کل فروش نانو کشور را در اختیار دارند. به بیان ساده‌تر، کمتر از چهار درصد شرکت‌ها، بیش از نیمی از بازار را قبضه کرده‌اند. این الگو، اگرچه در بسیاری از صنایع پیشرفته جهان نیز دیده می‌شود، اما در عین حال نکته قابل توجهی برای تعادل زیست‌بوم نوآوری محسوب می‌شود.

تمرکز بالای فروش در رأس هرم، از یک سو نشانه شکل‌گیری شرکت‌های بزرگ، توانمند و صادرات‌محور در حوزه نانو است؛ شرکت‌هایی که توانسته‌اند فناوری را به محصول صنعتی و بازار گسترده تبدیل کنند. اما از سوی دیگر، این تمرکز می‌تواند بیانگر دشواری مسیر رشد برای شرکت‌های کوچک‌تر، محدودیت دسترسی به بازار، سرمایه و زنجیره تأمین باشد.

در مجموع، این نمودار تصویری دووجهی از اقتصاد نانو در سال ۱۴۰۳ ارائه می‌دهد: از یک‌سو، وجود چند شرکت بزرگ با فروش‌های هزار میلیاردی نشان می‌دهد که فناوری نانو از مرحله اولیه و آزمایش عبور کرده و به درآمدهای جدی رسیده است. از سوی دیگر، حضور انبوه شرکت‌های با فروش کمتر یادآور این واقعیت است که توسعه متوازن زیست‌بوم، نیازمند سیاست‌های حمایتی هوشمندانه، تسهیل ورود به بازار و کاهش شکاف میان نوآوری و تجاری‌سازی است.

به‌عبارت ساده‌تر، نانو در ایران به نقطه‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان آن را «نوپا» دانست؛ اما هنوز راه زیادی مانده تا همه بازیگران حوزه نانو، سهمی متناسب از این بازار بزرگ داشته باشند.